Medikal Fizik Tanımı

Medikal Fizik,  hastalıkların tanı ve tedavisinde fiziksel, matematiksel teknik ve kavramların tıbbın her hangi bir alanında uygulanması ile ilgili bir bilim dalıdır.

Radyasyon kaynaklarının tıpta uygulanmasında hastanın radyasyon güvenliğini sağlayarak tanısal alanda en az doz ile en iyi sonucun elde edilmesi, tedavide sağlam doku ve organları koruyarak hastanın en doğru ve güvenilir şekilde tedavi edilmesi için gerekli hasta tedavi ve planlamaları, doz ölçüm ve hesaplamalarının yapılması, uygulanması, çalışanların, halkın, çevrenin radyasyon güvenliğinin sağlanması, yeni sistemlerin uygulanmaya konulması, yeni yöntemlerin geliştirilmesi için Fizik, Fizik Mühendisliği ve Nükleer Enerji Mühendisliği alanında lisans eğitimi ardından medikal fizik alanında yüksek lisans eğitimi görmüş kişidir. Yüksek lisans eğitiminin, radyoterapi ile ilgili eğitim veren (radyoterapi ile ilgili dersler, tez, klinik pratik eğitim) Sağlık Bilimleri veya Fen Bilimleri Enstitülerinde yapılması zorunludur

Medikal fizikçiler Üniversite ve Sağlık Bakanlığı hastanelerinde ve özel kurumlara bağlı hastanelerde çalışmaktadırlar. Çalışma alanlarını daha ziyade radyasyon onkolojisi, nükleer tıp, diagnostik radyoloji gibi iyonize radyasyonla ilgili alanlar teşkil eder. Örneğin: yukarıda sayılan alanlarda çalışan fizikçilere “Radyoloji Fizikçisi” veya daha uygun olarak “Radyasyon Fizikçisi” denir. Üniversite klinikleri ve hastanelerde iyonizan olmayan ışınlarla çalışan Medikal Fizikçiler de vardır. Örneğin; hastaların fizyolojik monitoring’i, ultrasound, lazer, oftalmoloji ve biyomedikal mühendisliği gibi.
Medikal fizikçilerin görevleri ve sorumlulukları başlıca şu çalışma alanlarında toplanmıştır. Medikal fizikçilerin çalışma alanları başlıca 5 aktif alanla ilgilidirler:

Radyasyon onkolojisi,
Diagnostik radyoloji,
Nükleer tıp,
Sağlık fiziği ve radyasyondan korunma,
İyonize olmayan ışınlar

Hastanelerde ve Tıbbi enstitülerde çalışan Medikal Fizikçilerinin çoğunluğunu “Radyasyon Fizikçileri” teşkil eder. Bu fizikçilerin çoğunluğu da, kanser tedavi klinikleri ve enstitülerinde çalışmaktadırlar. Bilhassa kanserin tanı ve tedavisindeki katkıları önemlidir. Son 20 yıl içinde tıbbın diğer bilim dallarında çalışan fizikçilere de gereksinimi giderek artmaktadır.

 

1- Radyoizotopların ölçüsünde kullanılan bütün cihazların kalibrasyonunu yaptırmak ve normal şartlar altında çalışıp çalışmadıklarının kontrolünü yapmak.

2- Hastalara tanı ve tedavi amacı için uygulanacak olan kapalı ve açık radyoizotoplarının miktarlarının tespiti için gerekli ölçüleri yapmak ve bu işte kullanılan cihazların periyodik kontrollerini yapmak.

3- Radyoizotopların tanı ve tedavi amacı ile kullanılmasında ölçü maksatları için faydalanılan cihazların bakım ve tamir işleri ile meşgul olmak ve normal çalışıp çalışmadıklarını kontrol etmek.

4- Radyoizotopların tıbbi amaçlar için uygulanmasında doktorlara yardımcı olmak.

5- Radyoaktif izotopların siparişi, depolanması ve dağıtımı ile ilgili işleri organize etmek, etrafa saçılmaları ve kaybolmalarına mani olmak için koruyucu önlemler almak.

6- Radyoizotop uygulamaları sonucunda ölçü aletlerinden elde edilen neticelerin analizini ve hesaplarını yapmak.
7- Radyoizotopların sağlık kurallarına uygun olarak uygulanması, etrafta bulunan kişilere zarar vermemesi için mevcut kuralları uygulamak ve yeni kurallar koymak.

8- Radyoizotop uygulamalarında kullanılan alet ve gereçlerin üzerindeki bulaşık radyoaktiviteyi temizlemek için ve artıkları yok etmek için tüzük ve yönetmelik kurallarını uygulamak, gereğinde yeni kurallar koymak.

9- Radyoizotop laboratuarlarının korunma planlarını yapmak, zırhlama hesaplarını yapmak ve inşaat ile ilgili planların yapılmasında mimar ve mühendislere yardımcı olmak, inşaat esnasında yardım kontrollerini yapmak.

10- Nükleer tıp şubelerinde çalışan personelin eğitimi ile meşgul olmak, teknisyenler için kurslar tertip etmek.

1-Radyasyon odalarının tasarımı ve radyoproteksiyonu.

2-Radyasyon veren cihazların seçimi, kabul testleri ve teslim alınması.

3-Radyasyon veren cihazların ( eksternal tedavi cihazları, yüksek enerjili lineer hızlandırıcılar, brakiterapi cihazları) mekanik ve dozimetrik kalibrasyonunun yapılması ve bunların periyodik olarak kontrol edilmesi.

4-Radyoterapide kullanılan teşhis cihazlarının kalite kontrolünün sağlanması.

5-Cihazların klinik tedaviye hazır hale getirilmesi.

6-Tedavi planlama sistemi için, tüm tedavi cihazlarının verilerinin elde edilmesi ve bu verilerin tedavi planlama bilgisayarlarına yüklenmesi ve bu bilgilerin doğrulanması.

7-Tedavi verilerinin, simülatör, CT-SIM, tedavi planlaması ve tedavi cihazına uygunluk içinde transferinin ve kontrolde sürekliliğinin sağlanması.

8-Tedavi planlama sisteminde hasta doz planlamalarının yapılması; standart (konvansiyonel), konformal, Intensity Modulated Radiation Therapy (IMRT) gibi kompleks tedavi planlamalarının yapılması, doğrulanması ve uygulanması.

9-Tedavi cihazı ve planlama sistemlerinin yazılım upgrade’lerinde meydana gelebilecek hatalara karşı dikkatli davranarak sistemin kontrol edilmesi.

10-Brakiterapi uygulamaları; düşük doz hızlı, yüksek doz hızlı ve manuel brakiterapi uygulamalarında, uygulama planlarının, dozimetrik hesaplamaların ve kalite kontrollerinin yapılması.

11-Radyoaktif kaynakların kayıtlarının tutulması, emniyet altında bulunmalarını sağlamak.

12-Gözün uveal melanomlarda radyoaktif implant uygulama hesaplamaları.

13-Prostat kanserinin radyoaktif iyot ve palladyum ile tedavileri.

14-Tüm tedavilerde in-vivo dozimetri (film, diyot, TLD ile) yaparak tedavinin ve verilen dozun doğrulanması.

15-Çalışanların, hastanın ve hasta yakınlarının radyasyon güvenliğinin sağlanması, kayıtların düzenli tutulması.

16-Radyoaktif kaynakların emniyetle kullanılması ve depolanmasının sağlanması, atıklar için düzenli kontrol sisteminin sağlanması.

17-Cihazların kalibrasyonunda kullanılan ölçüm aletlerinin periyodik kalibrasyonlarını yapmak ve uygun şartlarda korunmalarının temin edilmesi.

18-Radyoterapi merkezlerinde radyasyonla çalışan ve çalışmayan kişilerin radyasyon sağlığı ve güvenliği tüzük ve yönetmeliklerinde ön görülen şartlarda çalışıp çalışmadıklarını kontrol etmek, personelin dozlarını ölçmek, personel monitoring sistemini uygulamak ve kayıtlarını tutmak.

19-Tüm çalışanlara radyasyondan korunma eğitimlerinin düzenli olarak verilmesi.

20-Hekimlere radyasyon fiziği eğitiminin verilmesi.

21-Bilimsel araştırma yapmak ve klinikte kullanılır hale getirmek.

1- Sağlık için radyasyon tehlikesinin kıymetini takip ve tespit etmek.

2- Radyasyonla meşgul olan personelin ve halkın emniyeti için programlar ve planlar yapmak ve onları uygulamak, kontrollerini yapmak.

3- Radyasyon ile çalışan personelin aldıkları doz miktarlarının kayıtlarını tutmak.

4- Kanun, tüzük, yönetmelik yapılması ile ilgili görevlendirilmiş komisyonlarda çalışmak, teknik konularda bilgi vermek ve azalara mesleği ile ilgili konularda bilgi vermek.

5- Her tipteki ve seviyedeki radyasyon miktarlarını ölçmek.

6- Endüstride, nakliyede ve halkın radyasyon sağlığı ile ilgili konularda sağlık ve güvenlik kurallarını hazırlamak ve geliştirmek.

7- Radyasyondan korunma cihazlarının emniyetle çalışması için radyasyon kontrollerinin yapılması işleri ile alakadar olmak.

8- Sivil savunma ve itfaiye teşkilatı ile işbirliği yapmak, korunma planlarını hazırlamak.

9- Radyasyon veren cihazları tıbbi, fiziki, endüstri amaçları için kullanan hastane, enstitü, klinik, laboratuar, fabrika, imalathane, dispanser gibi yerlerin Radyasyon Sağlığı ve Güvenliği tüzük ve yönetmeliklerine uygun bir şekilde çalışıp çalışmadıklarını denetlemek, gerekli radyasyon ölçülerini yapmak, alınacak önlemler hakkında rapor tanzim etmek bu gibi yerler için çalışma veya kullanma izni verilmesi konusunda rapor vermek.

10- Radyasyondan korunma planları yapmak, bölge monitoringi yapmak, zırhlama ve radyoaktif artıkların elden çıkarılması, nakliyesi için planlar yapmak ve denetlemek.

11- Dozimetre teknikleri ve metotlarını geliştirmek için uygun aletler temin etmek ve denemeler yapmak.

12- Radyoaktif kaynakların ve radyoizotopların sızıntı testlerini yapmak.

13- Radyasyon sağlığı ve güvenliği tüzük ve yönetmeliklerine aykırı çalışan kurumların kapanması için adli otoritelerle işbirliği yapmak.

14 Nükleer enerji santralleri ve reaktörlerin emniyet ile çalışmaları için gerekli kuralları koymak, bunları denetlemek ve çevre kontrollerini yapmak.

15- Lazer ışınları, mikrodalgalar, ultrasound ve manyetik alanları çeşitli amaçlar için kullanan kurumları denetlemek, çalışan ve etrafta oturanların sağlık ve güvenliği için tüzük ve yönetmelikler hazırlamak.

16- Ülke çapında radyasyon monitoring servislerini idare etmek, kayıtlarını tutmak.

17- Radyasyon ile çalışan kişilerin eğitimi için kurslar tertiplemek.

Medikal Fizikçiler genellikle radyasyonla ilgili bilim dallarında çalışmaktadırlar. Fakat iyonizan olmayan ışınların tıbba uygulanışında çalışan ve araştırmalarda da medikal fizikçilerin büyük rolü vardır. Örneğin: Ultrason dalgaları ile vücut yapısının tetkiki, arterlerdeki kan akışının ölçülmesi, manyetik alanların hücre metabolizmasına uygulanışı.

1- Hastalıkların tanı amacıyla kullanılan bütün x ışınlarının kalibrasyonunu yapmak ve bunları periyodik olarak kontrol etmek.

2- Yeni kurulacak olan radyodiagnostik şubelerinin planlarının yapılmasında mimar ve mühendislere yardımcı olmak. Radyasyondan korunmada zırhlama hesaplarını yapmak. İnşaat esnasında gerekli kontrolleri yerine getirmek.

3- Radyodiagnostik şubesinde çalışan ve hastalıkların tanısında kullanılan bütün cihazların standart şartlarda çalışıp çalışmadığını kontrol etmek.

4- Diagnostik muayeneler esnasında hasta dozunu azaltıcı önlemler bulmak, hasta, teknisyen ve doktorların aldıkları dozları ölçmek. Personel monitoring sistemini yürütmek, kayıtlarını tutmak.

5- Radyodiagnostik şubelerinin surveyini yapmak ve cihazların sızıntı radyasyon miktarlarını ölçmek. Radyasyon sağlığı ve güvenliği tüzük ve yönetmeliklerindeki şartları uygulamak.

6- Özel radyolojik muayenelerde kullanılan yeni diagnostik cihazların ( mamografi, imaj şiddetlendirici, tomografi, komputerize aksiyel tomografi) diagnostik kalitesini tayin etmek, bunların seçiminde doktorlara yardımcı olmak.

7- Özel radyolojik cihazları çalıştırmak, teknisyenleri eğitmek.

8- Karanlık oda çalışmaları ile ilgilenmek ve yeni teknikleri uygulamak.

9- Radyasyon ile çalışan bütün personeli radyofizik konusunda eğitmek. Teknisyenler için kurslar düzenlemek.