MEDİKAL FİZİK DERNEĞİ
Turkish Medical Physics Association

Müze


Seyfettin Kuter Radyasyon Teknolojisi Müzesi (2002)

RADYOLOJİ MÜZESİ ( 1895 – 1995 ) 
Kuter S.*

*Kuter S. İ.Ü. Onkoloji Enstitüsü. Emekli Öğretim Üyesi

Ülkemizde Radyoloji alanındaki çalışmalar 1897 yılında Osmanlı İmparatorluğu döneminde başlamıştır. Gülhane Askeri Hastanesinde ( İstanbul ) hekimler ( Dr. Esat Fevzi, Dr. Rıfat Osman ) Crookes katot ışını tüpü, Ruhmkoff Bobini ve batarya kullanarak basit bir Röntgen Cihazı yapmışlar, kolundan yaralı bir askerin kol grafisini çekerek şarapnel parçasını tespit etmişlerdir. Bu olay x–ışınlarının tıpta tanı amacıyla ilk defa kullanılışı olmuştur. 1900’lü yıllarda da radyoterapi uygulamalarına başlanmıştır. 

Cumhuriyet döneminde de Sağlık Bakanlığı Şişli Etfal, Haseki, Ankara Numune, Darül- Fünun, Mekteb–i Tıbbiye–i Şahane, Bezm–i Âlem Vakıf Gureba Hastanelerinde; Edirne, Erzurum Hastanelerinde Radyoloji Laboratuvarları kurulmuş x – ışınları teşhis ve tedavi amaçları için kullanımları artmıştır. 

Atatürk’ün 1933 yılında yapmış olduğu Üniversite Reformu sonucunda İ.Ü. Tıp Fakültesi Radyoloji Kürsüsü ilk önce Haydarpaşa’da sonra Şişli Etfal Hastanesinde kurulmuş, başına Doç. Dr. A. Tevfik Berkman getirilmiştir. 1934 yılında o dönemin büyük fizik hocası Prof. Dr. Friedrich Dessauer atanmış, şimdiki Onkoloji Enstitüsü ana binasında ‘‘İ.Ü. Radyoloji ve Biyofizik Enstitüsü’’nü kurmuştur. Yanına yardımcı olarak Doç. Dr. A. Tevfik Berkman ve Doç. Dr. Muhterem Gökmen, Fizikçi olarakta Almanya’dan Dr. K. Lion ve sonradan da Dr. Reininger atanmışlardır. 

5.Mart.1953 tarihinde Radyoloji ve Biyofizik Enstitüsüne Radyoloji Fizikçisi olarak girdiğimde çok kıymetli Radyoloji materyali ile karşılaştım. (Örneğin: Hittorf-Crookes katot ışını tüpleri, gazlı Röntgen ışını tüpleri, sıcak katotlu Coolidge x- ışını tüpleri, kenetronlar, radyoterapinin ilk döneminde kullanılan dozimetreler, iyon odaları, radyum tedavisinde kullanılan metalik aplikatörler, radyum kaynakları ve Radyoloji fiziği eğitiminde kullanılan cihaz ve aletler.) Bunların neler olduğu, nereden geldiği, hangi dönemlerde kimler tarafından kullanıldığını ve alındığını araştırdım. Bu Radyoloji materyalinin bir kısmı Osmanlı İmparatorluğu Dönemi (1895–1923 arası), Cumhuriyet Dönemi (1923–1933 arası) ve Üniversite Reformu sonrası (1933), kullanılmış büyük boyutlu Radyoloji cihazlarına ait aletler ve onların parçalarıydı. 
Benim 40 yıllık çalışma dönemimde kullandığım tanı ve tedavi cihazlarına ait parçaları (Röntgen tüpleri, kenetronlar, dozimetreler, ölçüm cihazları, nükleer tıp cihazları ve bu cihazlara ait elektronik kompenentleri ) ve Radyoloji ve Biofizik Enstitüsünün kuruluşundan evvel (1935) ve sonraki yıllarda kullanılan ve bana intikal eden cihazlara ait parçaları da titizlik ve güçlükle muhafaza ettim. Benim çalışma dönemimde kullandığım büyük cihazlara ait tanıtıcı parçaları ( Co – 60 Teleterapi, Lineer hızlandırıcı, diagnostik ve tedavi x–ışını cihazları tüpleri kenetronları ve nükleer tıp ölçüm cihazları gibi ) koleksiyonuma kattım.

Radyoloji Müzesinin ilki Röntgen ışınlarının W.C.Röntgen tarafından keşfinin 100. yıl vesilesi ile 1995 yılında kurduk. (Resim:1 ve 2)

http://www.medikalfizik.org/images/image002.jpg

http://www.medikalfizik.org/images/image004.jpg

Müzenin yeri küçük olduğundan daha büyük mekânda yeniden kurmağa karar verdik. Çalışmalar 2002 yılı Mart ayına kadar sürdü İstanbul Üniversitesi Senatosunun 11.04.2002 tarihli, 5.toplantısında 2 nolu kararı ile Radyoloji Müzesine ‘SEYFETTİN KUTER RADYASYON TEKNOLOJİSİ MÜZESİ’ adı verilmiştir. Resim :3 A’da yerleşim planı ve Resim:3 B’de Seyfettin Kuter Radyasyon Teknolojisi Müzesi’nin genel görünümü görülmektedir.

http://www.medikalfizik.org/images/image006.jpg
http://www.medikalfizik.org/images/image008.jpg

Müzede, Türkiye de ilk defa ve Enstitümüzde kullanılan Radyoloji cihazlarına ait parçaları sergiledik (Bunlar: GE Röntgen sathi tedavi cihazı komple (1945–1994); Philips Super DN Röntgen cihazı imaj şiddetlendirici tüpü (1957); Westinghouse Röntgen cihazı imaj şiddetlendiricisi tüpü ( 1958 ); Siemens Gammatron- I Co–60 Telecobalt cihazı MLC kolimatörü ( 1958 ); Siemens Betatron18 Mev elektron hızlandırıcı tüpü ve elektron tabancası (1972) ; Siemens Mevatron XII Mev Lineer elektron hızlandırıcı tüpü, Magnetron microwave tüpü ve elektronik parçaları; Chisobalt 2B Co–60 Telecobalt cihazı kontrol masası, Siemens Mammomat Mamografi cihazı tüpünü ilave ederek ve bunları korunma altına alarak koleksiyonu zenginleştirdim. Bu materyal aynı zamanda mesleğe yeni giren fizikçilerin ve hekimlerin uygulamalı eğitim ve öğrenim amacı içinde kullanılabilinir.

Müzedeki materyalin yerleşimi tarih sırasına göre şöyle planlanmıştır: Radyoloji materyali tarih sırasına göre 9 adet, tarihi ahşap dolaplara ve Enstitü tarihi ile ilgili yayınları ve katologları kapsayan bir dolap olmak üzere toplam 10 adet dolap içinde sergilenmiştir. Büyük cihazlara ait parçalar salon içinde uygun yerlere yerleştirilmiştir. 
(Resim: 4) te müzenin yeniden düzenlenmesi, 200 KV’luk Röntgen cihazına ait Coolidge tüpü görülmektedir.

http://www.medikalfizik.org/images/image010.jpg

(Resim: 5) Gazlı Crookes katot ışını tüpü Dr. Esad Fevzi, Dr. Rıfat Osman’ın yaptıkları Röntgen cihazında kullandıkları tüpün bir eşi.

http://www.medikalfizik.org/images/image012.jpg

DOLAP:1- Radyoloji Fiziği eğitiminde kullanılan ders araç ve gereçleri: Crookes - Hittorf katod ışını tüpleri, ampermetre, voltmetre, ohmmetre, indüksiyon bobinleri, yükseltici ve alçaltıcı transformatörler, rezistanslar, reostalar ve N.Tesla yüksek voltaj jeneratörü. Bu dolap Mekteb-i Tıbbıye-i Şahaneden kalma, (1897 – 1955) , (Resim: 6) Osmanlı Cumhuriyet dönemi ve Enstitü kuruluşundan sonraki dönümde kullanılan araç gereç ve cihazlar

http://www.medikalfizik.org/images/image014.jpg

DOLAP: 2- Gazlı Crookes ve sıcak Katotlu (Coolidge) Röntgen tüpleri. Kenetronları (1900 – 1933) , (Resim: 7–8–9 ) Orijinal dolap

http://www.medikalfizik.org/images/image016.jpg

http://www.medikalfizik.org/images/2007images/12.jpg

http://www.medikalfizik.org/images/2007images/13.jpg

DOLAP:3- Enstitünün kuruluşu ve sonrası kullanılan tanı ve tedavi cihazlarına ait Röntgen tüpleri, kenetronları. (1933 – 1948) , (Resim: 10 ). Orijinal dolap

http://www.medikalfizik.org/images/image022.jpg

DOLAP:4- Röntgen tedavi tüpleri, kenetronları selenyum redresörleri, Cu ve Al ışın süzme filtreleri ve konüsleri, (1948 – sonrası). (Resim:11–12) Orijinal dolap.

http://www.medikalfizik.org/images/image024.jpg


http://www.medikalfizik.org/images/image026.jpg

DOLAP: 5- Teşhis ve tedavi tüpleri, kenetronlar, Röntgen tüplerine ait anot ve katot parçaları. ( 1948 – sonrası ), (Resim: 13 )Orijinal dolap

http://www.medikalfizik.org/images/image028.jpg

DOLAP: 6- Türkiyede, Nükleer Tıpta ilk kullanılan Radyasyon ölçüm aletleri, İyon odaları ve Geiger Tüpleri (1950 – sonrası). (Resim: 14) Orijinal dolap.

DOLAP:7- Enstitünün kuruluşundan itibaren Radyoterapi Dozimetreleri, İyon odaları ve Röntgen Yüksek voltaj kabloları ( 1934 – sonrası ) (Resim:15–16).

http://www.medikalfizik.org/images/image030.jpg

DOLAP: 8- Enstitüde kullanılan teşhis ve tedavi cihazlarına ait elektronik tüpler, bu cihazlara ait volt, amper, zaman
ölçüm cihazları, magnetron mikrodalga tüpleri, mıknatıslar ve optik cihazlar. (1950 – sonrası). (Resim: 17)

http://www.medikalfizik.org/images/image032.jpg

DOLAP:9-Radyasyon korunmasında kullanılan radyasyon ölçüm cihazları, personel monitoring film ve cep dozimetrileri, Röntgen filmleri, kasetleri, ranforsatörleri ve gridler (Bucky ). (1954 – sonrası) (Resim:18)

http://www.medikalfizik.org/images/image034.jpg

DOLAP: 10-Enstitü kurucularının ve çalışanlarının tarihi yayınları, tarihi fotoğraf albümü, müzede sergilenmiş olan cihazlara ait kataloglar. (Resim:19)

http://www.medikalfizik.org/images/image036.jpg

Radyoloji müzesi içinde bulunan tarihi materyal birçoğu ülkemizin diğer Radyoloji merkezlerin de bulunmamaktadır. 50 yıllık bir ısrarlı, meraklı ve titiz bir çalışmanın mahsulüdür. Örneğin, Nicola Tesla yüksek voltaj transformatörünü ( Ruhmkoff bobini benzeri ) tamir ederek çalışır duruma getirdim. (Resim 20)

http://www.medikalfizik.org/images/image038.jpg

Röntgen x- ışınlarını bulduğu zaman kullandığı Crookes katot ışını tüplerinin benzerlerini çalıştırarak ve deneyi yaparak katot ve x-ışınlarını elde etmeyi başardım. (Resim:21).

http://www.medikalfizik.org/images/image040.jpg

29 Mart 2002 tarihinde Müzenin Resmi açılış töreninde Rektör, Dekanlar, Öğretim Üyeleri, Hekimler, Medikal Fizikçiler ve Personelin huzurunda 107 yıl önceki tarihi olayı yaşattım. (Resim: 22)

http://www.medikalfizik.org/images/image042.jpg

Yüzyıllık Radyoloji materyali bulunan bu müzeyi şimdiki ve gelecekteki nesillere (Hekimlere, Medikal Fizikçilere, Teknisyenlere, Öğrencilere, Hastalara, Personel ve Halka) sunmaktan büyük memnuniyet duymaktayım.
Müzenin kurulması ancak bir ekip çalışması sonucunda mümkün olmuştur. Müzenin açılışını yapan İ.Ü. Rektörü Sayın Prof. Dr. Kemal Alemdaroğlu’na, Enstitü Müdürü Sayın Prof. Dr. Erkan Topuz’a, yardımda bulunan Tıbbı Radyofizik Uzm. Halil Küçüçük’e ve Aydın Çakır'a ve diğer emeği geçen kişilere teşekkür ederim.
Doç. Dr. Seyfettin Kuter